Bu Siteye Bügün
DortHalifeDonemi
Hz. Muhammed (sav)'in vefat?ndan sonra ya?anan "Dört Halife Dönemi", ?slam dininin Arap Yar?madas?n?n s?n?rlar?n? a?arak yayg?nla?t??? bir dönemdir. Parlak zaferlerin kazan?ld??? ve Müslümanlar?n huzur ve refah içinde bir hayat sürdürdükleri bu dönem, Peygamberimiz (sav)'in müjdeledi?i Alt?nça?'?n geçmi?teki güzel bir örne?idir.
Bu dönemde ?slam Devleti'nin s?n?rlar? bat?da Trablusgarp, do?uda Horasan ve kuzeyde Kafkasya'ya kadar geni?letilmi?; böylece Arap Yar?madas? d???na ta?an ?slamiyet, Asya ve Afrika'daki çe?itli milletlerce benimsenmi?tir. Kurulacak olan yeni ?slam devletlerinin siyasi ve hukuki temelleri de bu dönemde at?lm??t?r. S?ras?yla halife olan Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali, Peygamber Efendimiz (sav)'in yolunu izlemi?, Kuran ahlak?n?n hakim oldu?u adil düzeni daha geni? bir co?rafyaya yayarak devam ettirmi?lerdir. Bu nedenle Dört Halife Dönemi, "Do?ru Yolda Giden Olgun Halifeler Dönemi" anlam?na gelen "Hulefa-i Ra?idin Dönemi" olarak adland?r?l?r. Halifeler seçimle ba?a getirildikleri için ayn? dönem 'Cumhuriyet Devri' ?eklinde de tan?mlan?r.
ALTINÇA?’DA YA?ANACAKLAR
Dört Halife Dönemi'ndeki Alt?nça? benzeri ortam? kavrayabilmek için, Peygamberimiz (sav)'in haber verdi?i Alt?nça?'? k?saca incelemek yerinde olacakt?r.
?slami kaynaklara göre Alt?nça?, k?yamete yak?n bir zamanda, Kuran ahlak?n?n hakim olaca?? ve din ahlak?n?n insanlar aras?nda yayg?n olarak ya?anaca?? bir dönemi ifade eder. Bu dönemde insanlar?n huzur ve güven içinde ya?ayabilmeleri için gereken her türlü ?art mevcut olacakt?r. Önceki dönemlerde ya?anan tüm s?k?nt?lar?n yerini bolluk, bereket ve adalet alacakt?r. Bu dönemde din ahlak?na uygun olmayan her türlü ahlaks?zl?k, adaletsizlik, sahtekarl?k ve dejenerasyonun tüm çe?itleri ortadan kalkacakt?r. Bu müjdeli dönem, tüm inanan insanlar?n as?rlard?r özlemini duydu?u bar??, huzur, adalet ve bollu?un, ?slam ahlak?n?n hakim oldu?u kutlu bir dönemdir. (Detayl? bilgi için bkz. Harun Yahya, Alt?nça?) Yüce Allah Kuran'da inanan kullar?na, ?slam ahlak?n?n yeryüzünde hakim olaca??n? ?öyle müjdelemektedir:
Allah, içinizden iman edenlere ve salih amellerde bulunanlara vaat etmi?tir: Hiç ?üphesiz onlardan öncekileri nas?l 'güç ve iktidar sahibi' k?ld?ysa, onlar? da yeryüzünde 'güç ve iktidar sahibi' k?lacak, kendileri için seçip be?endi?i dinlerini kendilerine yerle?ik k?l?p sa?lamla?t?racak ve onlar? korkular?ndan sonra güvenli?e çevirecektir. Onlar, yaln?zca Bana ibadet ederler ve Bana hiçbir ?eyi ortak ko?mazlar. Kim bundan sonra inkar ederse, i?te onlar fas?kt?r. (Nur Suresi, 55)
Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) de Alt?nça?'? 14 yüzy?l önce detayl? olarak tasvir etmi?tir. Söz konusu dönemin cennet benzeri özellikleri hadisler kanal?yla bizlere ula?m??t?r. Her çe?it ürün ve mal bollu?u, emniyet, güven ve adaletin temini, huzur ve saadet, her türlü teknolojik geli?menin insanlar?n rahat?, konforu, ne?esi ve huzuru için kullan?lmas?, ihtiyaç içinde olan kimsenin kalmamas?, isteyene istedi?inden say?lmadan, kat kat fazlas?yla verilmesi, bu devrin belli ba?l? özelliklerindendir. Hadislerde bildirildi?i gibi o dönem "silahlar?n susaca??" bir dönem olacak ve bu devirde yeryüzü özlemini çekti?i bar??la dolacakt?r. Alt?nça?'da, önceden devletler ve halklar aras?nda devam eden husumet ve anla?mazl?klar son bulacak, bu halklar aras?nda çok büyük bir karde?lik ya?anacak ve tüm kavgalar?n yerini bar??, dostluk ve sevgi alacakt?r.
Peygamber Efendimiz (sav)'in Alt?nça? ortam?n? anlatan baz? hadisleri ?öyledir:
… Küçükler ke?ke ben büyük olsayd?m, büyükler de ke?ke ben küçük olsayd?m diye temenni ederler... ?yi insanlar?n iyili?i artar, kötülere kar?? bile iyilik yap?l?r.1
Yeryüzü, zulüm ve i?kence yerine adaletle dolacakt?r.2
… Dünya adalet ve haklar?n yerini bulmas? ile dolar...3
Adalet o kadar bol olacak ki, zorla al?nan her mal sahibine geri verildi?i gibi, bir insan?n ba?kas?na ait olup da, di?inde kalm?? bir?ey bile sahibine iade edilecektir... Yeryüzü emniyetle dolacak ve hatta birkaç kad?n, yanlar?nda hiç erkek olmaks?z?n, rahatl?kla, hacca gidecektir.4
Alt?nça?, Allah'?n emirlerinin eksiksiz olarak yerine getirildi?i, adaletin, fedakarl???n, yard?mseverli?in en yo?un olarak ya?and???, kutlu bir dönem olacakt?r. Bu kutlu dönemde mal? olan hiçbir s?k?nt? duymadan ihtiyac? olana verecek, herkes birbirinin rahat?n?, refah?n? ve konforunu dü?ünecektir. Bu payla?man?n sonunda herkes e?it refah seviyesine ula?acak, açl?k, sefalet gibi pek çok sorun kendili?inden çözülecektir.
Alt?nça?'da ya?anacak olan tüm bolluk, teknolojik geli?meler ve sanatsal güzelliklerin yan?s?ra toplum ya?ant?s? da son derece huzurlu olacakt?r. Allah, iman eden ve dinine yönelen insanlara, o döneme dek görülmemi? güzellikte bir hayat sunacakt?r. Çünkü Allah Kuran'da güzellik yapan, Kuran ahlak?na uyan kullar?na güzellik vaat etti?ini bildirmi?tir:
Allah bar?? yurduna ça??r?r ve kimi dilerse dosdo?ru yola yöneltip-iletir. Güzellik yapanlara daha güzeli ve fazlas? vard?r. Onlar?n yüzlerini ne bir karart? sarar, ne bir zillet, i?te onlar cennetin halk?d?rlar; orada süresiz kalacaklard?r. (Yunus Suresi, 25-26)
Peygamberimiz (sav)'in hadislerinde, konuya ili?kin bildirilen bir ba?ka haber ise, ?slam ahlak?na uymayan din anlay???n?n tamamen ortadan kalk???d?r. Alt?nça?'da Peygamberimiz (sav)'den sonra ortaya ç?kan bidatlar (dine sonradan girmi? hurafeler) ortadan kalkacak, Kuran ahlak? özüne dönecektir. ?slam anlay??? tamamen düzelecek ve din ahlak? asl?na dönecektir. Hadislerde bu konu ile ilgili olarak, ahir zamanda kald?r?lmad?k bidat?n kalmayaca??
ve "ayn? Peygamberimiz (sav) dönemindeki gibi dinin icablar?n?n yerine getirilece?i" ifade edilmektedir.5
O dönem geldi?inde, insanlar?n Allah'a yak?nla?mas?n?, O'nun dinini ya?amas?n? engelleyen tüm bu çarp?kl?klara son verilecek, din ahlak?n?n asl?nda olmayan, sonradan ilave edilmi? birçok hurafe, inan?? ve ibadet ?ekilleri ?slam'dan temizlenecektir.
Üzerinde durulmas? gereken bir nokta da, din ahlak?n?n asl?na döndürülmesinde samimi Müslümanlar?n gösterdikleri çaba ve gayrettir. Bu dönemde ?slam alemi içindeki ihtilaflar, ayr?l?klar ortadan kalkacakt?r. ?slam tarihinin en büyük alimlerinden biri olan Muhyiddin Arabi "Fütühat-ül Mekkiye" isimli eserinde bu konuda ?u tespitte bulunmu?tur:
...din Peygamberin zaman?nda oldu?u gibi aynen uygulanacakt?r. Yeryüzünde mezhepleri kald?racak. Halis hakiki dinden ba?ka hiçbir mezhep kalmayacak.6
Bu özet bilgiler bile Alt?nça?'?n zihinde canland?r?labilmesi için yeterlidir. ?imdi halifelerin yönetim anlay??lar?, ki?ilikleri ve icraatlar? do?rultusunda nas?l Alt?nça? benzeri bir ortam meydana getirdiklerini inceleyelim.
Hz. Ebu Bekir Dönemi (632-634)
Sevgili Peygamber Efendimiz (sav) ile peygamberli?inden önce de arkada? olan Hz. Ebu Bekir, onun tebli?i üzerine Müslüman olan ilk insanlardan biridir. Hz. Ebu Bekir, ?slamiyet'in aç?kça anlat?lmaya ba?lanmad??? bir dönem olan Peygamberimiz'in (sav) henüz yaln?z oldu?u dönemde ?slamiyet'i kabul etmi?tir. Hz. Muhammed (sav)'in yak?n dostu ve ?slam ahlak?n?n güzel bir temsilcisi olan Hz. Ebu Bekir, aralar?nda Hz. Osman, Talha b. Ubeydullah, Sa'd b. Ebi Vakkas, Zübeyr b. Avvam, Abdurrahman b. Avf ve Ebu Ubeyde b. Cerrah ba?ta olmak üzere birçok ki?inin ?slam dinini ya?amas?na vesile olmu?tur.
Hz. Muhammed (sav) hastaland???nda, Müslümanlara imaml?k yapma görevini Hz. Ebu Bekir'e vermi?tir. Onun vefat?ndan sonra ise, Hz. Ömer ve arkada?lar?n?n önerisi üzerine Hz. Ebu Bekir halife seçilmi?tir. Tarihi kaynaklarda yer alan, Hz. Ebu Bekir'in Hilafet görevini üstlendikten sonra halka hitaben yapt??? ?u konu?ma oldukça anlaml?d?r:
Ey halk?m! Ben size yönetici oldum. Halbuki sizin en hay?rl?n?z de?ilim. E?er iyi i?ler yaparsam, bana yard?m ediniz. E?er yanl?? i?ler yaparsam bana do?ru yolu gösteriniz. Do?ruluk, emanettir. Yalanc?l?k, h?yanettir. Sizin en zay?f?n?z benim yan?mda güçlüdür ki, onun hakk?n? müdafaa ederim. En güçlünüz benim yan?mda zay?ft?r ki, ba?kas?n?n hakk?n? ondan al?r?m.7
Hz. Ebu Bekir bu sözleriyle ideal bir yöneticide olmas? gereken vas?flar? en güzel ?ekilde özetlemektedir. Halifelik dönemi iki y?l gibi k?sa bir zaman sürmesine ra?men pek çok ba?ar?yla doludur.
Hz. Ebu Bekir, Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)'in vefat?ndan sonra aralar?nda ihtilaflar ba? gösteren Müslümanlar? bir araya toplay?p devlet otoritesini yeniden sa?lad?. Kuran-? Kerim'in toplanmas? ve korunmas? konusunda büyük çaba harcad?. ?slamiyet'in ilk kez Arap Yar?madas? d???nda Suriye, Filistin ve Irak'ta yay?lmas?na vesile oldu. Din ahlak?n?n özünde olmayan hareketlere ve yalanc? peygamberlere kar?? sava? açt?; böylelikle ?slam dini ve Kuran ahlak?n?n Peygamber Efendimiz (sav) döneminde oldu?u gibi ya?anmas?n? sa?lad?.
Hz. Ebu Bekir güzel huyu, merhameti, mütevazi ki?ili?i ve Kuran ahlak?n? ya?amada gösterdi?i titizli?iyle sahabeler aras?nda ön plana ç?kan isimlerden biridir. Bu özellikleri nedeniyle halk taraf?ndan büyük bir sevgi ve sayg? görmü?tür. ?nsanlar?n kibirli davran??lar?n? ho? kar??lamayan, fakirlere, zor durumda kalanlara yard?m etmekten ve misafir a??rlamaktan son derece mutluluk duyan bir yap?ya sahiptir. Esir birçok Müslüman? kurtarm??, köle sahiplerine önemli miktarda ödemeler yaparak onlar? özgürlüklerine kavu?turmu?tur. Ticaretle u?ra?an ve zengin bir ki?i olan Hz. Ebu Bekir, tüm mal?n? ?slam ahlak?n?n yay?lmas? için infak etmi?tir. Bunun için Resulullah (sav) onun hakk?nda "Mal?n? feda etmede en önde giden ki?i Ebu Bekir'dir. Ebu Bekir ne güzel dosttur. Aram?zda ?slam karde?li?i ve sevgisi vard?r" buyurmu?tur.8
Sonuç olarak, Hz. Ebu Bekir, güçlü iman?, dehas? ve üstün devlet adam? vasf?yla ?slam Birli?i'ni muhafaza etmi? ve kendisinden sonra gelenlere güçlü bir devlet b?rakm??t?r.
Kurey? kabilesinin ileri gelenlerinden olan Hz. Ömer, tüm bask?lara ra?men inançlar?ndan taviz vermeyen Müslümanlar?n kararl?l?klar?ndan etkilendi ve ?slam dinini kabul etti. Bir rivayete göre Müslümanl??? seçti?ini aç?kça ilk ilan eden o idi. Abdullah ?bn Mesud'un ifadesiyle, "Ömer'in Müslüman olu?u bir fetihti".9 O tarihten sonra Peygamberimiz (sav)'in yan?nda yer ald?, güçlü ki?ili?i ve kararl?l???yla ?slam ahlak?n?n önde gelen savunucular?ndan oldu. Sahip oldu?u imkanlar? ?slamiyet'in yay?lmas? için harcad?. Hz. Ebu Bekir'in vefat? üzerine halife seçildi ve adaletli yönetimiyle kendisinden sonra gelen yöneticilere güzel bir örnek oldu.
Hz. Ömer Dönemi (634-644)
Hz. Ömer Kuran ahlak? ve adaletin uygulanmas? konusundaki çabalar?yla tan?n?r. Adaleti uygularken herkese e?it davranm??; soyluluk, zenginlik, akrabal?k, makam gibi unsurlar?n adaleti engellemesine kesinlikle izin vermemi?tir. ?daresi alt?ndaki topraklarda adaletin kat?ks?z bir biçimde uygulanmas? için her türlü önlemi alm??t?r. Onun iktidar? döneminde sosyal adalet tam anlam?yla egemen olmu?tur. Her zaman halk?na kar?? büyük bir sorumluluk duygusuyla hareket etmi?tir. Tarihi kaynaklara göre bu konuda, "F?rat k?y?s?nda bir deve helak olsa, bundan kendimi sorumlu hissederim" sözü me?hurdur.
Hz Ömer'in ?sti?areye Verdi?i Önem
Hz. Ömer, Kuran ahlak?n?n gere?i olarak, bir mesele ortaya ç?kt??? zaman, karar vermeden önce Müslümanlar?n görü?üne de müracaat eder, konuyu onlarla isti?are ederdi. Bu ?ekilde en do?ru fikir olu?ur ve ona göre davran?rd?. Onun bu davran???, halk?n kendi i?lerini de aralar?nda görü?erek yapmalar?na sebep olmu?tur. Böylece önemli i?lerde geni? çapta bir isti?are gelene?i olu?mu?tu.
Hz. Ömer dönemi birçok yenili?e sahne oldu. Zaman?nda ülke, yönetim birimlerine ayr?ld?. Valiler ve Halife'ye ba?l? olarak kad?lar atand?. ?lk kez adalet i?lerinde kad?lar?n görevlendirilmesiyle, yönetim ve adalet i?leri birbirinden ayr?ld?. Hicri takvimin uygulamaya konulmas?, devletin önemli sorunlar?n?n görü?üldü?ü bir meclisin ve devlet hazinesinin olu?turulmas? yine bu y?llarda gerçekle?ti.
Onun halifeli?i döneminde, Arabistan d???nda büyük fetih hareketleri yap?larak Irak, ?ran, Horasan, Suriye, Filistin ve M?s?r ?slam topraklar?na dahil edildi. Bu dönemde devletin geni? bir co?rafi bölgeye yay?lmas?, yönetim, siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda örgütlenmeyi zorunlu hale getirdi. Hz. Ömer, i?te bu gereksinimi kar??lamak üzere kurumsal bir ?slam Devleti'nin temellerini att?.
Tarihi kaynaklara göre, Hz. Ömer'in dönemin kad?lar?na gönderdi?i bildirilen mektup, kendinden sonra gelen tüm yöneticiler için de bir rehber olmu?tur:
Davalara bakarken tela?a, ç???rtkanl??a ve taraftar?n haysiyetini k?r?c? davran??lara asla müsaade etme. Çünkü adaletin yerini bulmas? için sükunet ve ciddiyet ?artt?r. Hakk?n tecelli etmesi ise ?lahi adaletin itibar kazanmas?na sebep olur. Bir Müslüman?n niyeti iyi ise, Allah onun insanlarla olan münasebetlerini ?slah eder. Ama içi ba?ka d??? ba?ka olursa, Allah ona musibet verir. Bu durumda hakimin görevi Allah'?n r?zk ve rahmet hazinelerinin kullar aras?nda adaletle da??t?lmas?n? sa?lamakt?r.
Hz. Ömer sahip oldu?u Kuran ahlak? ile idaresindeki tüm ?slam toplumunun gönlünü kazanacak bir yönetim göstermi? ve -Allah'?n izni ile- ?slam ahlak?n?n yay?lmas?na büyük katk?larda bulunmu?tur.
Hz. Osman Dönemi (644-656)
Yüksek ahlaki meziyetlere sahip olan Hz. Osman, ?slamiyet'i ilk kabul eden üstün ?ah?slardan biridir. Hz. Ömer'den sonra halife seçildi. ?slam toplumundaki onun bu göreve lay?k oldu?u kanaati sebebiyle halifeli?ine kimse itiraz etmedi, herkes ona biat etti. Halifeli?inden önce, Peygamber Efendimiz (sav)'in yak?n çevresinde yer ald?. Vahiy katipli?i yapt?. Üstün ahlak?, güzel konu?mas?yla dikkat çekti. Ayr?ca çok güzel bir hitabete sahipti. Ezberi çok kuvvetli idi ve Yüce Kuran'? ezberledi.
Hz. Osman'?n ?slam dinine yapt??? en büyük hizmetlerden biri Kuran'?n ço?alt?lmas?d?r. Zaman?nda, ?ive farkl?l?klar?ndan dolay? Kuran ayetlerinin farkl? okunmas? üzerine bir kurul olu?turularak Kuran ço?alt?lm??t?r. Bir örne?i Medine'de b?rak?larak Mekke, ?am, Kufe, Basra, M?s?r ve di?er eyaletlere gönderilmi?; böylece Kuran'?n günümüze kadar orijinalinin ula?mas?na vesile olunmu?tur.
Hazreti Osman yapt??? çal??malar s?ras?nda, tayinlerde uygun ki?ilerin görevlendirilmesine özen gösterdi. ?slam topraklar?nda ya?ayan insanlar?n refah seviyesinin yükseltilmesi için imar ve zirai geli?melere önem verdi. Ba? ve bahçelerin geli?tirilmesine çal??t?. Onun döneminde ?slam topraklar?nda ya?ayan çok say?da insan ?slam dinini kabul etti. Bu döneme ait dikkat çekici bir geli?me ise, Müslümanlar?n zenginle?meleri ve geçmi?e k?yasla daha da refah içinde bir hayat sürdürmeleriydi.
Ayr?ca Hz. Osman döneminde ?ran, Kafkasya ve Afrika'da fetihler devam etmi? ve ilk donanma olu?turularak, Akdeniz'de stratejik önemi büyük olan K?br?s Adas? al?nm??t?r. Bizans ?mparatorlu?u'na kar?? büyük zaferler kazan?lm??, ele geçirilen topraklarda düzen ve adalet tesis edilmi?tir.
Hz. Ali Dönemi (656-661)
Hz. Ali, Peygamberimiz (sav)'in amcas? Ebu Talib'in o?ludur. Tarihi kaynaklarda belirtildi?i üzere, Hz. Muhammed (sav)'in yan?nda büyümü?, onun e?itiminden geçerek yeti?mi?tir.
Hz. Ali'nin öne ç?kan üç önemli özelli?i cesaret, ilim ve güzel konu?mad?r. Onun, ?slam toplumunun en alim ki?ilerinden biri oldu?u herkes taraf?ndan kabul edilmektedir. Sevgili Peygamber Efendimiz (sav)'in ifadesiyle Hz. Ali "?lim beldesinin kap?s?"d?r. Daha çocuklu?undan itibaren Resulullah (sav)'in yan?nda bulunmu?, Kuran'? ondan ö?renmi?, onun katipli?ini yapm??t?r. Peygamberimiz (sav)'in vefat?na kadar onun yan?ndan ayr?lmam??t?r. Böylelikle dini konular üzerinde yüksek bir ilim düzeyine eri?mi?tir. Bunun için, Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'?n ilk dan??t??? kimseler aras?ndad?r.
Halife olmas?n?n ard?ndan Müslümanlar?n bilgi ve ilim sahibi olmalar? için okul kurmu?tur. E?itime büyük önem vermi?tir. Hz. Ali'nin ?ehid edilmesiyle birlikte ?slam'?n en parlak dönemlerinden biri olan Dört Halife Dönemi sona ermi?tir.
Alt?nça? ile Müjdelenmek
Peygamberimiz (sav)'den aktar?lan pek çok hadiste, yeryüzünde ?slam ahlak?n?n yeniden hakim olaca??na i?aret edilmektedir. "Alt?nça?" olarak adland?r?lan bu dönem, Allah’?n izniyle, "Asr-? Saadet" benzeri bir devir olacakt?r.
Hz. Muhammed (sav) ve dört halife döneminde ?slam ahlak? nas?l dört bir yana yay?lm??, Müslümanlar huzur içinde ya?am??lar ise Alt?nça?'da da ?slam ahlak? yeryüzünde yayg?n bir biçimde ya?anacak; yeryüzü sevgi, bar??, huzur, adalet, bolluk ve zenginlikle dolacakt?r. Peygamberimiz (sav)'in ahir zamanda ya?anacak bu dönem için yapt??? cennet benzeri tasvirler, bu devre "Alt?nça?" isminin verilmesine neden olmu?tur.
Alt?nça? ve bu döneme vesile olacak Hz. Mehdi için Peygamber Efendimiz (sav) ?öyle buyurmu?tur:
"Ümmetimin sonunda bir halife gelecek, mal? adetle saymayacak, avuçla avuçlayacakt?r."
Bu dönem Allah'?n müminlere bir lütfudur. Pek çok alameti gerçekle?meye ba?layan ve bollu?uyla, bereketiyle, insanlara sa?layaca?? her türlü konforuyla huzur dolu ortam?yla tüm insanlara güzellik sunacak olan bu dönemle müjdelenmek de ku?kusuz tüm Müslümanlar için çok büyük bir ?ereftir.
1-Sahih-i Müslim, 11/351
2-Buhârî, 62/Fadâilu Sahâbe, 5/Lev Kuntu Muttahizen; ?bn Hacer, Feth, VII. 26, R. 2675, 7/Menâk?buu Osman; ?bn Hacer, Feth, VII. 66; R. 3699, Tirmizî, 50/Menâk?bu, 19/Menâk?buu Osman, R. 3697; Tuhfetu'l-Ahvezi, X. 185, H.3780; Müsned, III. 112, Abdurrezak, Musannef, XI. 229, R. 20401; Nua'ym, ?mâme, s. 336.
3-http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2004/10/02/gundem/gundem1.html
4-Sahih-i Müslim, 11/351
5-Ölüm-K?yamet-Ahiret ve Ahirzaman Alametleri, s. 433
6-El-Kavlu Muhtasar Fi Alamatil Mehdiyy-il Muntazar, s. 24
7-Hz. Muhammed ve Hayat?, DIB Yay?nlar?, Ankara, 1996, s. 435
8-Buhârî, 8/Salât, 80/el-Huhe ve'l-Mamer, ?bn Hacer, Feth, I. 665, R. 467, 3656, 3657,3637; 62/Fadâilu's-Sahâbe, 3/Seddu'l-Ebvab, ?bn Hacer, Feth, VII. 15, R. 3654; Müslim, 44/Fadâilu's-Sahâbe, 1/Fadâilu Ebi Bekir, R.4 2382;Tirmizî, 50/Menâk?bu, 15/Menâk?bu Ebû Bekir, R. 3659.
9-Üsdül-Gabe, IV, s. 151